Bijzondere eycatcher van de Beelden- en Bloementuin achter het Cultuurhuis is het ‘Diamond Greenhouse’, kortweg de Diamant genoemd. Dit glazen expositie- en educatiepaviljoen is een ontwerp van kunstenaar Gabriël Lester en architect John van Lierop. In het paviljoen hebben inmiddels zeer uiteenlopende tentoonstellingen plaatsgevonden, o.a. georganiseerd door de Bergeijkse Kunstenaarsvereniging (BKV).

Het paviljoen is in 2011 door de Rabobank Bergeijk aan de bevolking geschonken ter ere van haar honderdjarige bestaan en heeft een centrale plek in de tuin gekregen. Het silhouet is zeer opvallend mede dankzij de vorm van de ingebouwde glazen tribune. Ook ’s avonds heeft het paviljoen de nodige aantrekkingskracht. In het donker gloeit het door LED-verlichting magisch blauw op. Het idee voor dit paviljoen is geïnspireerd op de kas in het park bij De Ploeg, waar de vroegere bedrijfstuinman Mous zijn planten kweekte. Nadat de oude kas vervallen raakte, is deze afgebroken. Het Diamond Greenhouse herinnert aan dit bijzondere verleden.

Foto's: Louisiana van Onna en Jan Biessen

In het midden van de jaren vijftig kreeg Gerrit Rietveld van Piet Blijenburg, directeur van Weverij De Ploeg, de opdracht een fabriek te bouwen. Rietveld had nog niet eerder een industrieel ontwerp gemaakt. Hij deed dit daarom samen met bouwkundig ingenieur Beltman – specialist in fabrieksconstructies o.a. in Hengelo. Rietvelds kenmerkende ideeën rond ‘licht, lucht, rechtlijnigheid en ruimte’ vonden steun bij Mien Ruys die de opdracht had gekregen een omliggend park vorm te geven. Het zaagtandsilhouet van de westgevel is zeer iconisch. Hier komt de ritmiek van de sheddaken het beste tot zijn recht in het diagonale lijnenpatroon. De Ploeg is Rietvelds enige industriële gebouw en buitengewoon erfgoed. In 2016-17 is de fabriek door de huidige eigenaar Bruns en de Rijksdienst Cultureel Erfgoed geheel gerestaureerd. Rijksmonument De Ploeg is te bezoeken als onderdeel van de Rietveldsafari.

Foto: Jan Biessen

Verscholen in het bos ten westen van De Ploeg ligt het woonhuis van familie Van Daalen. Rietveld ontwierp het huis in opdracht van Roelof Van Daalen - mededirecteur van De Ploeg en ’t Spectrum. Het ontwerp dateert van 1956 en het huis werd gerealiseerd in 1958. Het interieur kent nog veel authentieke Rietveld-elementen waaronder slaapkamermeubels, inbouwkasten, vloerbedekking in streeppatroon en een keukenblok met terugwijkende laatjes. Terugkerend detail is het kubusvormige doorzichtige handgreepje. De overige inrichting dateert uit de tijd dat ’t Spectrum bekende designklassiekers voortbracht. 

Foto: Jan Biessen

Al sinds de jaren zestig wordt het Mien Ruys Park gebruikt voor het tonen van objecten en beelden. Het geometrisch abstracte tegelreliëf van Ad Dekkers kreeg in april 2019 een permanente plek. Deze vooraanstaande conceptuele Nul- en Zero-kunstenaar ontwierp dit reliëf al in 1970/71 voor een schoolplein in Gouda, waar het dreigde verloren te gaan. Het werd gereconstrueerd in het park van Mien Ruys bij De Ploeg en onthuld door prinses Beatrix (verzamelaar van zijn werk). Het bestaat uit glooiende stapelingen van witte stoeptegels, waarbij door schaduwwerking een sterk grafisch patroon ontstaat. De tegels zijn door en door wit, zelfs de voegen zijn wit voor het optische effect. Het tegelreliëf is het grootste monumentale werk uit het oeuvre van Dekkers en toont een fraaie verwantschap met het erfgoed van De Stijl. Het behoort tot de 100 sleutelwerken van kunst in de openbare ruimte in Nederland.

Maak een wandeling door het park en ervaar zelf welke beelden je nog meer in het groen kunt ontdekken! Cultuurhuis Bergeijk heeft een audiotour ontwikkeld, verkrijgbaar aan de balie.

Foto: Jan Biessen

Het landschapspark van Mien Ruys werd in 1959 opgeleverd. Mien Ruys was ervaren in fabriekstuinen en werkte eerder al met Rietveld en bouwkundig ingenieur Beltman samen. Ze gold in de jaren vijftig als dé autoriteit op groengebied. Evenals Rietveld maakte zij goede vormgeving voor een groot publiek bereikbaar. Fabriekstuinen hadden volgens haar een positieve invloed op de gesteldheid van fabrieksarbeiders. Haar denkbeeld sloot aan bij de idealen van Piet Blijenburg, die als directeur van De Ploeg pleitte voor een harmonisch model tussen industrie en natuur. Zo ontstond een markant industrieel complex in het groen.

Mien Ruys is één van weinige tuin- en landschapsarchitecten die het werk van architecten wist te beïnvloeden. Ze overtuigde Rietveld er bijvoorbeeld van dat een gebouw niet op de mooiste plek moest staan, maar dat het moest uitkijken op die plek. De aanvankelijk in het midden van het terrein geplande fabriek, werd om die reden naar achteren verplaatst. Zij heeft aldus de plaats bepaald waar De Ploeg werd gebouwd.

Bij de directie bestond in de jaren zestig de wens om het landschapspark te laten uitgroeien tot een internationaal monumentenresearchcentrum. Nadat dit plan in de kast was verdwenen, werd geëxperimenteerd met artistieke buitententoonstellingen: publiekstrekkers van formaat. Proefballonnen om nieuwe gebruiksfuncties van het park als plek van ontmoeting en verbeelding te toetsen. Legendarisch is de tentoonstelling 'Spel van Glas en Licht' in 1965. Boek een Rietveldsafari en kom meer te weten!

Tijdens de bouw van Rietveldhuis Van Daalen werd midden jaren vijftig een vroegmiddeleeuws Merovingisch rijengrafveld ontdekt. Vlakbij was een nederzetting van deze Merovingische kolonisten. Meer dan 100 graven zijn onderzocht waarbij bijzondere grafgiften tevoorschijn kwamen. Behalve aardewerk ook glaswerk, sieraden en paardentuig. Alles van hoge ambachtelijke kwaliteit en via handelswegen uit o.a. India, Zweden en Engeland naar hier geïmporteerd. Deze ketting met glazen kralen werd in één van de vrouwengraven gevonden en is een pronkstuk uit de archeologische Eichacollectie van Cultuurhuis Bergeijk.

Foto: Rijksmuseum van Oudheden Leiden

Dit prehistorische zwaard is omstreeks 1930 in Bergeijk gevonden en in een verzameling van de heer Gildemeester terechtgekomen. In 1931 heeft hij het zwaard met nog vijf andere vondsten uit Noord-Brabant overgedragen aan het Rijksmuseum van Oudheden (RMO) in Leiden. Het dateert uit de zogenaamde Hallstatt-periode (1200-800 v. Chr.) en kent een massief gegoten greep (Möringer type). Dit object wordt momenteel in het Cultuurhuis tentoongesteld in langdurige bruikleen van het RMO.

Foto: Rijksmuseum van Oudheden Leiden 

In het verre verleden werden in Bergeijk overledenen in grafheuvels begraven. Bekend is de Galgenberg, een paalkrans grafheuvel uit de midden-bronstijd die ongeveer 3500 jaar geleden werd opgeworpen. In de volksverhalen die amateurarcheoloog en schoolmeester Panken optekende, wordt deze grafheuvel het Galgenbergje genoemd. Uit geen enkele historische bron valt te bewijzen dat er ooit een galg op deze grafheuvel heeft gestaan. Mogelijk is de naam Galgenbergje een verbastering van Gagelbergje omdat deze en enkele andere grafheuvels liggen aan de rand van een drooggevallen ven, vroeger het Hongerdel genaamd. Op dit soort plekken groeiden vaak Gagelstruiken.

‘De Galgenberg’ werd in 1951 opgegraven door de Rijksdienst Oudheidkundig Bodemonderzoek (ROB) onder leiding van de archeoloog dr. P.J.R. Modderman. Bij het onderzoek werd in deze grafheuvel geen brons aangetroffen, maar wel een zevental grote urnen met crematieresten van twee jongeren en vijf volwassenen. Drie urnen zijn compleet gerestaureerd en worden samen met de crematieresten geëxposeerd in het Cultuurhuis. Waarom er in de vitrine ook een mysterieus bolletje barnsteen ligt? Bezoek het Cultuurhuis voor het antwoord op deze vraag!

Een leuke aanvulling is de fietsroute van de Dansende katten van Bergeijk waarin grafheuvels een rol spelen.